Geen paniek als de naam je niets zegt: over de Bormans is verbazend weinig bekend. We weten dat er minstens zes familieleden als houtsnijder actief zijn geweest, verspreid over vier generaties. De meest gerenommeerde was Jan II Borman. Hij zette de vormentaal van Vlaamse Primitieven als Dirk Bouts voort en was een voorloper van Bruegel. Je kan zijn werk gerust even virtuoos én invloedrijk noemen als dat van tijdgenoot Jeroen Bosch.

Jan II had een atelier in Brussel, waar hij zijn metier doorgaf aan zijn twee zonen, Jan III en Pasquier. De Bormans maakten houten, stenen en bronzensculpturen – vooral heiligenbeelden en madonna’s - maar ook grotere stukken zoals retabels en grafmonumenten. In hun oeuvre zie je hoe de late gotiek geleidelijk plaatsmaakt voor de renaissance. 

Behalve artistiek talent hadden de Bormans ook een neus voor zaken. Ze werkten voor bemiddelde klanten: kerken, kloosters en gilden. Voor het Leuvense schuttersgilde van Sint-Joris maakten ze een schitterend retabel, waarvan een fragment in M te zien is. Ze kregen ook opdrachten van het Habsburgse hof, dat het toen in de Lage Landen voor het zeggen had. Hun atelier was een kmo avant la lettre. Op de tentoonstelling kan je zo’n middeleeuwse beeldhouwerswerkplaats virtueel verkennen.

Bij het brede publiek zijn de Bormans niet zo bekend, maar kenners schatten hun oeuvre hoog in. Werken van hun hand bevinden zich in grote Europese en Amerikaanse musea – voor de tentoonstelling ontvangt M tientallen bruiklenen. Van het Triomfkruis uit de Leuvense Sint-Pieterskerk, dat niet verplaatst kan worden, is speciaal voor de tentoonstelling een 3D-scan gemaakt. Via een touchscreen kan je erop inzoomen. Natuurlijk kan je het echte kruis ook met eigen ogen gaan bekijken in de Sint-Pieterskerk, een buitenlocatie van M.

Onze kennis over de Bormans vertoont nog flinke gaten. Zo weten we niet waar in Brussel hun atelier gevestigd was, hoeveel mensen er werkten, en waarom de familie na 1540 abrupt uit beeld verdween. Maar dat wil niet zeggen dat de wetenschappers hebben stilgezeten. Op de tentoonstelling zijn de resultaten te zien van recent onderzoek, waartoe M het initiatief heeft genomen en dat uitvoerig wordt belicht in een boek dat naar aanleiding van Borman en Zonen verschijnt. Zo zijn er sterke aanwijzingen opgedoken dat stamvader Jan I én zijn zoon Jan II in Leuven werkten voor de familie naar Brussel verhuisde. De tentoonstelling brengt de Bormans dus terug naar huis. 

Dat juist M Borman en Zonen organiseert, is geen toeval. Het museum is hét Belgische kenniscentrum voor middeleeuwse beeldhouwkunst, met een collectie die tot de grootste van het land behoort. Bovendien heeft M er een gewoonte van gemaakt om vergeten kunstenaars voor het voetlicht te brengen. Denk maar aan eerdere expo’s over Pieter-Jozef Verhaghen, Jan Rombouts of Michiel Coxcie. Een rijtje dat met Borman en Zonen alleen maar impressionanter wordt.

Curator: Marjan Debaene

De afgelopen vijftien jaar werd er uitgebreid onderzoek verricht naar de beeldhouwersfamilie Borman. De bevindingen van dat jarenlange onderzoek – onder andere op vlak van stijlanalyse en materiaal-technisch gebied – heeft heel wat boeiende, nieuwe inzichten opgeleverd. Deze werden onder redactie van Marjan Debaene, curator van Borman en Zonen, gebundeld in het boek Borman. A family of Northern Renaissance Sculptors, een wetenschappelijke monografie die speciaal naar aanleiding van de expo verschenen is.

De paperback (€50) is te verkrijgen in de M-shop, de hardback (€100) via Brepol Publishers.